Nove odluke o privremenim merama za banke u cilju otklanjanja posledica pandemije COVID-19

Tweet

Autori: Redakcija

Objavljeno: 18.12.2020.

Narodna banka Srbije (NBS) je donela Odluku o privremenim merama za banke u cilju adekvatnog upravljanja kreditnim rizikom u uslovima pandemije COVID-19 (dalje: Odluka) kojom se propisuju mere i aktivnosti koje je banka dužna da primenjuje u cilju adekvatnog upravljanja kreditnim rizikom u uslovima pandemije COVID-19, omogućavanjem olakšica u otplati obaveza dužnicima.

Uslovi za odobravanje olakšica

Tačkom 2. Odluke je propisano da je banka dužna da dužniku (fizičkom licu, poljoprivredniku, preduzetniku i privrednom društvu), na njegov zahtev, odobri olakšicu u otplati obaveza ako su ispunjeni svi sledeći uslovi:

• dužnik nije u mogućnosti da izmiruje obaveze prema banci, odnosno može imati poteškoće u izmirivanju tih obaveza usled pandemije COVID-19;
• dužnik na dan 29.2.2020. godine, kao ni u periodu od 12 meseci pre tog dana, nije bio u statusu neizmirenja obaveza u toj banci, u smislu odluke kojom se uređuje adekvatnost kapitala banke;
• na dan 29.2.2020. godine, kao ni u periodu od 12 meseci pre tog dana, ni jedno potraživanje od tog dužnika po osnovu obaveza iz stava 2. ove tačke nije bilo klasifikovano kao problematičan kredit u toj banci.

Pod obavezama iz stava 1. ove tačke podrazumevaju se obaveze dužnika po osnovu kredita i drugih kreditnih proizvoda (kreditnih kartica i dozvoljenog prekoračenja po tekućem računu).

Na obaveze dužnika po osnovu kredita odobrenih u okviru garantne šeme Republike Srbije ili s garancijom međunarodnih finansijskih institucija, kao i po osnovu subvencionisanih kredita, olakšice iz ove odluke mogu se primeniti samo uz prethodnu saglasnost davalaca garancije, odnosno subvencije.

Dužnik - fizičko lice

Dužnik koji je fizičko lice nije u mogućnosti da izmiruje obaveze prema banci, odnosno može imati poteškoće u izmirivanju tih obaveza, ako je ispunjen jedan od sledećih uslova:

• dužnik je na dan stupanja na snagu ove odluke u docnji dužoj od 30 dana u materijalno značajnom iznosu po osnovu bilo koje obaveze prema banci proistekle iz proizvoda na koje se ova odluka primenjuje;
• dužnik na dan podnošenja zahteva iz tačke 4. ove odluke ima status nezaposlenog lica;
• dužnik je u poslednja tri meseca ostvario prosečni neto mesečni prihod po osnovu zarade ili penzije koji je ispod prosečne zarade u Republici Srbiji prema poslednjim podacima nadležnog organa;
• stepen kreditne zaduženosti dužnika u smislu odluke kojom se uređuje klasifikacija bilansne aktive i vanbilansnih stavki banke prelazi 40%, a dužnik je u poslednja tri meseca ostvario prosečni neto mesečni prihod manji za 10% ili više u odnosu na prihod pre 15. marta 2020. godine, pri čemu prosečni neto mesečni prihod tog dužnika u poslednja tri meseca ne prelazi 120.000 dinara;
• banka je na osnovu obrazloženog zahteva dužnika, u skladu sa svojim unutrašnjim aktima, ocenila da usled pandemije COVID-19 postoje druge činjenice i okolnosti koje su uticale na pogoršanje finansijskog položaja dužnika i time na mogućnost tog dužnika da uredno izmiruje svoje obaveze prema banci.

Dužnik - poljoprivrednik, preduzetnik ili privredno društvo

Dužnik koji je poljoprivrednik, preduzetnik ili privredno društvo nije u mogućnosti da izmiruje obaveze prema banci, odnosno može imati poteškoće u izmirivanju tih obaveza, ako je ispunjen jedan od sledećih uslova:

• dužnik je na dan stupanja na snagu ove odluke u docnji dužoj od 30 dana u materijalno značajnom iznosu po osnovu bilo koje obaveze proistekle iz proizvoda na koje se ova odluka primenjuje;
• dužnik u periodu do dana podnošenja zahteva iz tačke 4. ove odluke, ima pad poslovnog prihoda, odnosno prometa od najmanje 15% u 2020. godini u odnosu na isti period u 2019. godini;
• došlo je do prekida poslovanja dužnika u neprekidnom trajanju od najmanje 30 dana usled pandemije COVID-19;
• banka je na osnovu obrazloženog zahteva dužnika, u skladu sa svojim unutrašnjim aktima, ocenila da usled pandemije COVID-19 postoje druge činjenice i okolnosti koje su uticale na pogoršanje finansijskog položaja dužnika i time na mogućnost tog dužnika da uredno izmiruje svoje obaveze prema banci.

Reprogram i refinansiranje kredita kao olakšice

Uslovi otplate obaveza ugovoreni odobravanjem olakšica (npr. visina kamatne stope, dodatna sredstva obezbeđenja i sl.) ne mogu biti nepovoljniji za dužnika u odnosu na prvobitno, odnosno ranije ugovorene uslove.

Reprogram kredita jeste promena uslova kredita, na način da se dužniku omogući grejs period u otplati svih njegovih obaveza prema banci po tom kreditu u trajanju od šest meseci, u toku kojeg banka ne naplaćuje potraživanja po osnovu glavnice, pri čemu u tom periodu obračunava ugovorenu kamatu, a rok otplate tog kredita se produžava na način da iznos anuiteta (mesečne obaveze dužnika) po isteku grejs perioda, a do kraja novog roka otplate kredita ne bude veći u odnosu na taj iznos u periodu pre primene olakšica.

Refinansiranje kredita jeste odobravanje novog kredita dužniku radi izmirenja svih obaveza koje taj dužnik ima prema banci po osnovu postojećeg/postojećih kredita, na način da se dužniku omogući grejs period u trajanju od šest meseci, u toku kojeg banka ne naplaćuje obaveze po osnovu glavnice, pri čemu u tom periodu obračunava ugovorenu kamatu, a da novi ugovoreni rok otplate kredita bude definisan na način da iznos anuiteta, odnosno mesečne obaveze dužnika po isteku grejs perioda, a do kraja novog roka otplate kredita ne bude veći u odnosu na taj iznos u periodu pre primene olakšica.

Drugi kreditni proizvodi - kreditna kartica i dozvoljeno prekoračenje računa, mogu biti obuhvaćeni olakšicama na način da se odobri kredit za refinansiranje obaveza po osnovu tih proizvoda uz grejs period od šest meseci, i ugovorenu mesečnu otplatu, pri čemu se period otplate produžava na način da mesečne obaveze ne budu veće u odnosu na mesečne obaveze koje bi dužnik plaćao po tom proizvodu.

Kreditni proizvodi sa ugovorenim specifičnim načinom izmirenja obaveza (npr. balloon repayment, bullet repayment, revolving) mogu biti obuhvaćeni olakšicama na način da im se odobri grejs period, pri čemu se period otplate produžava najmanje za trajanje grejs perioda.

Ako je dužniku odobrena olakšica u skladu sa ovom odlukom, smatra se da je docnja u izmirivanju obaveza tog dužnika prema banci po osnovu kredita odnosno drugog kreditnog proizvoda koji se reprogramira, odnosno refinansira prestala da teče danom podnošenja zahteva iz tačke 4. ove odluke, a docnja dužnika prema banci utvrđuje se prema novom ugovorenom planu otplate.

Olakšice iz ove tačke mogu biti ugovorene tako da se kamata obračunata za vreme trajanja grejs perioda naplaćuje u toku trajanja tog perioda ili nakon prestanka tog perioda, u zavisnosti od toga za koji se model olakšice dužnik opredeli u zahtevu iz tačke 4. ove odluke.

Ako je ugovoreno da se kamata obračunata za vreme trajanja grejs perioda naplaćuje nakon prestanka tog perioda, u skladu sa stavom 8. ove tačke, kamata može da se pripiše dugu, a raspoređuje se ravnomerno na rok otplate iz st. 3. do 6. ove tačke, pri čemu je banka dužna da s tim upozna dužnika pre zaključenja ugovora, odnosno početka primene grejs perioda.

Na obaveze dužnika po osnovu kamate obračunate za vreme trajanja zastoja u otplati obaveza (moratorijuma) u smislu propisa o privremenim merama za banke u cilju očuvanja stabilnosti finansijskog sistema, olakšica se primenjuje na način da se ta kamata naplaćuje nakon prestanka grejs perioda, nastavlja da se ravnomerno raspoređuje na period otplate kredita i ne pripisuje se ostatku duga.

Obaveza objavljivanja obaveštenja u vezi sa zahtevom za dobijanje olakšica

Tačkom 4. je propisano da je banka dužna da, u roku od pet radnih dana od dana stupanja na snagu ove odluke, na početnoj strani svoje internet prezentacije i u svojim poslovnim prostorijama objavi obaveštenje o tome da dužnici koji usled pandemije COVID-19 nisu u mogućnosti da izmiruju obaveze prema banci, odnosno koji imaju poteškoće u izmirivanju tih obaveza, mogu podneti banci zahtev za odobravanje olakšica u skladu sa ovom odlukom.

Banka je dužna da svim svojim dužnicima koji su na dan 30.11.2020. godine u docnji dužoj od 30 dana po osnovu bilo koje obaveze proistekle iz proizvoda na koji se ova odluka primenjuje dostavi i individualno obaveštenje iz stava 1. ove tačke, ako su ispunjeni uslovi iz tačke 2. stav 1. alineje druga i treća ove odluke.

Banka obaveštenje iz stava 2. ove tačke dostavlja do 31.12.2020. godine.

Dužnik može podneti banci zahtev u poslovnim prostorijama banke, elektronskim putem ili poštom, najkasnije 30.4.2021. godine.

Banka je dužna da o zahtevu dužnika odluči i o toj odluci obavesti dužnika u roku od 30 dana od dana prijema zahteva.

Banka dostavlja NBS izveštaj o merama i aktivnostima preduzetim u cilju omogućavanja olakšica, kao i njihovim rezultatima najkasnije 20. u mesecu sa stanjem na dan poslednjeg kalendarskog dana prethodnog meseca.

Banka ne može naplatiti naknadu za preduzimanje mera i aktivnosti u skladu sa ovom odlukom, kao ni troškove koje može imati u vezi s tim merama i aktivnostima, uključujući i troškove za obradu zahteva klijenta, osim troškova neophodnih za odobravanje potraživanja koje ne utvrđuje banka (npr. kreditni biro ili katastar nepokretnosti).

Banka je dužna da svoje unutrašnje akte uskladi sa odredbama ove odluke do 31.12.2020. godine i da ih dostavi NBS odmah po njihovom usvajanju.

Ova odluka primenjuje se na obaveze po osnovu kredita/kreditnih proizvoda odobrenih dužniku do stupanja na snagu ove odluke.